marksizam

marksizam - značenje

• • filozofske, ekonomske i političke teorije nemačkog filozofa i sociologa Karla Marksa (1818-1883). Filozofski: marksizam je tzv. Dijalektički materijalizam primenjen na prirodu i društvo: njegova osnovna društveno-ekonomska postavka je: "U društvenoj proizvodnji svoga života ljudi stupaju u određene, nužne, od njihove volje nezavisne odnose-odnose proizvodnje, koji odgovaraju određenom stupnju razvitka njihovih materijalnih proizvodnih snaga. Celokupnost tih odnosa proizvodenje sačinjava ekonomsku strukturu društva, realnu osnovu na kojoj se diže pravna i politička nadgradnja i kojoj odgovaraju određeni oblici društvene svesti. Način proizvodnje materijalnog života uslovljava društveni, politički i duhovni proces života uopšte. Ne određuje svest ljudi njihovo biće, već obrnuto, njihovo društveno biće određuje njihovu svest. Na izvesnom stupnju svoga razvitka materijalne proizvodne snage društva dolaze u protivrečnost sa postojećim odnosima proizvodnje, ili - što je samo pravni izraz za to - sa odnosima svojine u kojima su se dotle razvijale. Iz oblika razvitka proizvodnih snaga ti se odnosi pretvaraju u njihove okove. Tada nastupa epoha socijalne revolucije. S promenom ekonomske osnove vrši se brže ili sporije prevrat u čitavoj ogromnoj nadgradnji...U opštim crtama mogu se azijatski, antički, feudalni i savremeni buržoaski način proizvodnje označiti kao napredne epohe ekonomske društvene formacije" (Marks). Kapitalizam je poslednji društveni poredak zasnovan na klasama i njihovom antagonizmu. Uloga kapitalizma je bila podruštvljenje procesa proizvodnje. On je rasparčana radnička sredstva koncentrisao, pretvorio u kapital, a samog proizvođača u najamnog radnika. Njegovu predistoriju čini nasilno i krvavo sprovođenje ove eksproprijacije ranijih sitnih proizvođača. A zatim je kapital silno razvijao proizvodne snage - radi profita - uvećavao se, centralizovao, ali i uvećavao masu proletarijata - aktivnu i rezervnu armiju rada. Sa ovom koncentracijom i centralizacijom kapitala "...raste masa bede, pritiska, ropstva, degeneracije i eksploatacije, ali i revolt radničke klase koja stalno nabujava i koju sam mehanizam kapitalističkog procesa proizvodnje školuje, ujedinjuje i organizuje. Kapitalov monopol postaje okov za način proizvodnje koji je s njim i pod njim procvetao. Centralizacija sredstava za proizvodnju i podruštvljenja rada dostižu tačku na kojoj više ne mogu podnositi kapitalističku ljusku i razvijaju je. Kuca poslednji čas kapitalističke privatne svojine. Eksproprijacijatori bivaju ekspropisani" (Marks). Ovo se izvršuje klasnom borbom proletarijata, koja se uzdiže do revolucije i diktature proletarijata. "Ova ne uspostavlja iznova radnikovu privatnu svojinu, ali uspostavlja individualnu svojinu na osnovicu tekovina kapitalističke ere: na osnovici kooperacije i zajedničkog poseda zemlje i sredstava za proizvodnju koje je proizveo sam rad" (Marks). Vladimir Ilič Uljanov Lenjin kaže: "Marksizam je sistem nazora i učenja Marksovih. Marks je bio nastavljač i genijalni dovršilac triju duhovnih glavnih struja devetnaestoga veka, koje pripadaju trima najodmaklijim zemljama čovečanstva: klasične nemačke filozofije, klasične engleske političke ekonomije i francuskoga socijalizma u vezi sa francuskim revolucionarnim učenjima uopšte. Čak i Marksovi protivnici priznali su značajnu doslednost i potpunost njegovih nazora, koje u svojoj celokupnosti predstavljaju moderni materijalizam i moderni naučni socijalizam kao teoriju i program radničkog pokreta u svima civilizovanim zemljama sveta,.."